مؤمنان، از آموزش تا پرورش

سوره ي جمعه، فضل بزرگ الهي را براي ما يادآور مي شود که در رسالتهاي الهي جلوه يافت و به زندگاني بشري ساماني فراگير داد، به ويژه براي کساني که آيات پروردگار در محيط آنان فرود آمد. پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) با رسالت خويش، پيروانش را از پليديها و زنجيرهاي جاهليت رهانيد و برنامه اي اصلاحي ترسيم کرد که به زمان و مکان منحصر نبود. اگر پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) وجود نمي يافت بشر به جاهليت نخستين بازمي گشت، زيرا کساني که رسالت به آنان بار شد و وارثان دانش آن (پيش از بعثت پيامبر)، در مسؤوليت خويش خيانت ورزيدند. (آيات 1-4)
سياق به کساني مي پردازد که عمل به تورات بر آنان بار شد [و بدان مکلف گرديدند] آنگاه آن را به کار نبستند. قرآن اينان را به درازگوشي مانند مي سازد که کتابهاي علمي را بر پشت مي کشد، بدون اينکه از آن بهره اي ببرد. در اين سخن براي مسلمانان هشداري نهفته است تا مصداقي ديگر براي اين مثل نشوند. (آيه 5)
هنگامي که قرآن اندکي از واقعيت انحراف يهوديان را- که از برجسته ترين ويژگيهاي آنان چنگ در زدن به مادّه و زندگي مادّي است- بيان مي کند (يهوديان را حريص ترين مردمان بر زندگي مي بيني) معياري دقيق پيش مي دارد تا داعيان حق از مدّعيان آن شناخته شوند. بر اساس اين معيار آن که رسالت را بر دوش مي کشد و به راستي بدان ايمان مي آورد، براي دفاع از آن، از مرگ نمي هراسد. (آيات 6-8)
قرآن سپس بر اهميت نماز جمعه تأکيد مي ورزد تا در ميان مسلمانان توجه به ارزشها را جايگزين توجه به سرگرمي ها و مادّيات کند و براي اين امّت نوپا مشخصه ي ويژه اي بگذرد تا از ديگر اُمتها بازشناخته شود و با واجب ساختن آييني اجتماعي [نماز جمعه] در برابر شنبه ي يهوديان و يکشنبه مسيحيان، به مسلمانان شخصيتي جداگانه بخشد. (آيات 9-11)
هنگامي که با ژرفايي در اين سوره انديشه مي کنيم، ميان تسبيح آغازين سوره و دعوت به نماز و صبر بر آن در برابر فريب تجارت و سرگرمي، پيوندي مستحکم مي يابيم، زيرا نماز روشنترين مصداق تسبيح خدا در زندگي مؤمن است.
منبع مقاله :
مدرسي، سيد محمدتقي؛ (1386)، سوره هاي قرآن: درونمايه ها و محورها، ترجمه: محمد تقدمي صابري، مشهد: مؤسسه چاپ آستان قدس رضوي، چاپ اول.